WOEDE. De zes letters van deze term stonden al dagenlang helemaal alleen te wezen op een vers google document. Ze begonnen op den duur zelfs te dansen en over elkaar te buitelen nadat ik er voor de zoveelste keer had naar zitten staren. Sinds afgelopen zondag spookte het woord voortdurend rond in mijn hoofd en ik nam het de voorbije dagen helaas ook mee tijdens mijn ritten, want dat leidde tot een ietwat agressieve houding tegenover offensief rijdende, nonchalante en onoplettende chauffeurs. Het is allemaal de schuld van singer-songwriter Sam Baker die zondagnamiddag tijdens zijn concert in de sprookjesachtige trouwzaal van het historische stadhuis van de Zeelandse gemeente Goes vertelde over de woede die jarenlang door zijn hoofd woedde nadat hij het slachtoffer was geweest van een terroristische aanslag. Zijn tragische verhaal is in americana-land inmiddels bekend, maar omdat het vooralsnog niet het vtm-nieuws of de pagina’s van Het Laatste Nieuws haalde, vertel ik het graag nog eens een keer voor de niet-ingewijden en andere onwetenden. Bovendien loopt deze traumatische ervaring tijdens zijn concerten van de laatste jaren als een rode draad doorheen Sams bindteksten, zodat ik het met een gerust hart mag opschrijven. Zij die het verhaal kennen, mogen vanaf hier iets nuttigs doen. De immer boeiende commentaren op de facebookpagina van hln gaan lezen, bijvoorbeeld.

Sam Baker overleefde in 1986 als bij wonder een bomaanslag, die de Peruaanse maoïstische guerrillabeweging Het Lichtend Pad gepleegd had op een trein die hem en zijn medereizigers naar Machu Picchu zou brengen. Het noodlot wilde dat Baker in het treincoupé pal onder de bagageruimte waar de bom verstopt zat, ging zitten. De explosie doodde zeven mensen in het coupé, waaronder het Duitse gezin dat bij Sam zat. Sam zelf raakte zwaar gewond. Een doorboorde slagader en hersenbeschadiging waren de meest levensbedreigende letsels op het moment zelf. Gescheurde trommelvliezen, tinnitus, evenwichtsstoornissen en verbrijzelde handen zorgden voor levenslange ellende.

Sam onderging in de loop der jaren verschillende operaties en ging in therapie voor de posttraumatische stress en de daarmee gepaard gaande depressies en angstaanvallen. Maar alle fysische en psychische hulp ten spijt zie je dat Sam vandaag, vierendertig jaar na de feiten, nog steeds kampt en worstelt met de gevolgen van de aanslag die zijn leven helemaal overhoop gooide. Tot voor de aanslag werkte Sam immers als financieel expert in een bank en in zijn vrije tijd was hij een avonturier die bergen beklom en met een rubberboot de woeste rivieren bedwong. Het besef dat hij dat alles vanwege de aanslag kwijt was, maakte dat de duivel genaamd woede zich jarenlang van hem meester maakte. Woedend was hij op de onbenullen die niet alleen zijn leven, maar ook dat van het kind van het Duitse echtpaar dat naast hem zat in het treincoupé, hadden verwoest. Diverse bijzondere ontmoetingen met daklozen, vluchtelingen, armen en allerlei andere onfortuinlijke mensen die het moeilijker hadden dan hij deden Sam beetje bij beetje beseffen dat hij, in plaats van woedend, eerder gelukkig moest zijn omdat hij tenminste nog een relatief goed leven had, ook al diende hij veel rotbaantjes aan te nemen om zijn medische ingrepen te financieren. Dat besef maakte stilaan terug een beter mens van Sam en een gigantische liefde voor zijn medemens verdreef de woede definitief uit zijn lijf en geest. Het ultieme bewijs daarvoor is dat hij nooit de terroristen zal kunnen vergeven. Niet omdat ze zijn leven overhoop hadden gegooid, maar omdat ze een onschuldig kind en zijn liefdevolle ouders hadden gedood. De woede daarvoor heeft plaats gemaakt voor verdriet. Sam besloot om zijn ervaringen van zich af te schrijven in liederen en vervolgens met zijn muziek de wereld rond te trekken om overal zijn blijde boodschap te verkondigen. Hij was al vijftig toen in 2004, achttien jaar na de aanslag, zijn debuutplaat ‘Mercy’ verscheen.

Afgelopen zondag in Goes had Sam het uitgebreid over de woede die zijn leven jarenlang had gedomineerd. Dat hij daarbij nauwelijks de tranen bedwingen kon, trof me in het diepste van mijn wezen. Ook in mijn hoofd woedt de woede immers al mijn hele leven lang vanwege zowel het fysieke als psychische leed dat mijn pa me sinds mijn geboorte heeft aangedaan. Nooit stond ik er bij stil waarom ik altijd zo overdreven boos was op leerkrachten, klasgenoten, vrienden, collega’s, bazen, directeurs, buren, dokters, winkeliers, politici, politie en allerlei andere figuranten in mijn leven die me in de loop der jaren onrechtvaardig hadden behandeld. Eigenlijk was ik al die tijd boos op mijn pa, maar die woede werkte ik uit op anderen. Toen ik jong was, vond ik mezelf heel wat toen ik merkte dat niet alleen leeftijdsgenoten, maar ook oudere mensen bang voor me waren. Niet dat ik de mensen fysiek bedreigde. Nee, mijn arrogante gedrag en mijn luide geroep en getier vol venijn waren altijd genoeg om mensen de daver op het lijf te jagen. Alleen mijn beste jeugdvrienden R. en S. durfden het aan om mijn verbale geweld met fysiek geweld te beantwoorden, maar zij waren dan ook net als ik slachtoffers van kindermishandeling geweest thuis. Er was een ongeval in de Ardennen voor nodig om me te doen beseffen dat ik stilaan net dezelfde klootzak als mijn vader werd. Het ongeval maakte me, ondanks de vele angstaanvallen, rustiger en vooral veel nederiger. Het is dan ook geen toeval dat mijn vrouw pas na mijn ongeval kinderen wilde van mij. Hoewel de woede nooit helemaal uit mijn hoofd is verdwenen, heb ik er met de jaren beter leren mee omgaan. Ik durf gerust zeggen dat ik vandaag een aangenamere en rustigere man ben dan twintig jaar geleden. Enkel in het verkeer laat ik me soms nog eens gaan. En online, als de hufterigheid op de sociale media me weer eens teveel wordt. Het is sterker dan mezelf.

Het was zondag overigens niet de eerste keer dat ik, dankzij mijn beste vriend, een concert van Sam Baker meemaakte. Sam zag ik voor het eerst in 2012 in de magnifieke kapel van het landgoed Roepaen in Ottersum. Zelf was Sam dat optreden blijkbaar al vergeten, want hij beweerde zondag meermaals dat hij nooit eerder in zo’n mooie locatie als deze trouwzaal in Goes had mogen spelen. Toegegeven, een concert bijwonen in de poepsjieke trouwzaal van een oud, historisch stadhuis is best bijzonder, maar het kon toch net niet tippen aan het onvergetelijke concert van Sam in de adembenemend mooie kapel van Roepaen. De sfeervolle kapel zette Sam ertoe aan om van zijn concert toen een feestelijke gospelmis te maken en prompt riep hij Anna Coogan, Danny Schmidt en Carrie Elkin, die eerder in de namiddag elk hun set hadden gespeeld, mee op het podium om samen met hem te musiceren, zingen, dansen, springen, fluiten, lachen en het leven te vieren. Het werd het meest hartverwarmende concert dat ik ooit zag. Vervolgens zag ik een jaar later Carrie Elkin aan de zijde van Sam schitteren in het muziekcafé Meneer Frits in Eindhoven; een optreden dat beiden in 2016 nog eens dunnetjes over deden in Tivoli in Utrecht tijdens het Ramblin’ Roots festival. En twee jaar geleden nog zagen mijn beste vriend en ik hoe pianist Bart de Win Sam begeleidde in de Doopsgezinde Kerk in Middelburg.

Niet Bart de Win, maar niemand minder dan de klassiek geschoolde pianist Radoslav Lorkovic begeleidde Sam zondag in Goes. Lorkovic kende ik van het handvol optredens dat ik zag van de Jimmy LaFave Band waar hij deel van uitmaakte. Ik had nooit gedacht dat ik deze sympathieke kerel ooit nog eens terug zou zien na de dood van zijn baas Jimmy LaFave, de legendarische Texaanse singer-songwriter die in 2017 aan de gevolgen van kanker overleed. Het is in ieder geval maar goed dat Sam zich altijd laat omringen door geweldige muzikale begeleiders als Lorkovic, want vanwege zijn gehavende handen lukt het Sam amper om af en toe wat noten uit zijn gitaar te persen. Vroeger volstond een akoestische gitaar, maar tegenwoordig zeult Sam overal een elektrisch exemplaar mee, wat het spelen voor hem blijkbaar toch wat comfortabeler maakt. Toch blijft het aandoenlijk om hem bezig te zien. Het viel me trouwens ook op dat hij na al die jaren eindelijk een hoorapparaat draagt. Dankzij dat apparaat hoefde hij zich, in tegenstelling tot de vorige gelegenheden, niet meer te excuseren voor zijn doofheid. Hoe het ook zij, de inspirerende trouwzaal haalde het beste uit Sam én Radoslav, want hij stak de liederen van Sam met zijn zwierige pianospel in de mooiste muzikale pakjes die ze ooit gedragen hebben. Sam zelf had het moeilijker dan anders. Hij is weliswaar nog steeds een zeer innemende, charismatische figuur, maar de jaren beginnen stilaan door te wegen. Hij straalt nu, op zijn vijfenzestigste, niet meer de zelfzekerheid van weleer uit en klonk breekbaar, hees en teder tijdens de aangrijpende liederen ‘Steel’, ‘Angels’, ‘Snow’ en ‘Broken fingers’, de ronduit ontroerende pronkstukken uit zijn oeuvre waarin hij de tragedie van de aanslag verwerkte. Sam probeerde de zwaarmoedigheid van zijn optreden wat op te vrolijken met luchtigere momenten als ‘Button by button’, ‘Tattooed woman’ en het met een feestelijke accordeon versierde ‘Migrants’, maar gelukkig was er ook een welgekomen pauze van een kwartier voorzien, zodat Sam zijn tragische levensverhaal over de lengte van twee sets van telkens vijfenveertig minuten kon uitsmeren. Zoals steeds stuurde Sam zijn publiek met het afscheidslied ‘Go in peace, go in kindness’ ook nu weer huiswaarts, doch niet vooraleer hij iedere aanwezige een stevige, welgemeende knuffel gegeven had. En zo bezorgde Sam Baker me voor de vijfde keer op rij een vredig gevoel, dat ik de voorbije dagen met de zes schitterende cd’s die hij tot dusver uitbracht, probeerde vast te houden. Dankzij de groothartige, ontzettend lieve Sam Baker en zijn ontroerende, hartverwarmende pleisterliedjes besef ik eens te meer dat het leven te kort is om het te laten domineren door boosheid en woede. Hartelijk dank daarvoor, beste Sam.