dEUS – Vantage Point

Week 16 in het ‘2008-in-cd’s-collectief’, en de aankopen van gisteren waren het hierboven afgebeelde ‘April’ van Sun Kil Moon en ‘Vantage point’ van dEUS. De nieuwe cd van Mark Kozelek en gevolg zal nog wat moeten wachten, want ‘Vantage point’ is sinds de eerste beluistering gisteravond met geen drilboor uit de cd speler te krijgen.

Drie jaar geleden was ik nochtans mijn geloof in dEUS kwijt geraakt vanwege het verschrikkelijke gedrocht ’Pocket revolution’; een zwaar aan obesitas lijdende plaat die al snel onder zijn eigen overgewicht bezweek. ‘Pocket revolution’ had in mijn ogen niets meer vandoen met het jaren ‘90 dEUS en ik verdacht Tom Barman ervan ‘Pocket revolution’ uitgebracht te hebben onder de sterke merknaam dEUS omwille van commerciële, marketingtechnische redenen. De plaat klonk me meer als een rockvariant op Barman z’n Magnus-project met CJ Bolland, en bovendien bleef alleen Klaas Janzoons van de originele groepsbezetting over. Tom Barman & Friends leek me dan ook een eerlijkere bandnaam, maar dan zouden er van ‘Pocket revolution’ wellicht minstens 10 keer minder exemplaren verkocht geweest zijn. In ieder geval was de sterke merknaam dEUS met het machinaal klinkende ‘Pocket revolution’ besmeurd. Ik zat dus niet bepaald uit te kijken naar een nieuwe dEUS release, en de voorbije weken werd ik meermaals door mijn wekkerradio brutaal uit mijn slaap gehaald door de single ‘The architect’ waardoor ik de Radio 1-muzieksamenstellers ervan verdacht oude gestapo praktijken toe te passen door zo vroeg op de ochtend zo’n ketellawijt te programmeren.

En toch begon het, naarmate de releasedatum naderbij kwam, te kriebelen. Ik begon met weemoed terug te denken aan de eerste keren dat ik ‘Suds & soda’ voor het eerst op Studio Brussel hoorde. Het was het voorjaar van 1994, de Gitaren regeerden, ‘Siamese dream’ van The Smashing Pumpkins en ’In utero’ van Nirvana waren al enkele maanden de soundtrack bij mijn studententijd en Kurt Cobain was nog niet dood. En toen kwam ‘Suds & soda’ op de radio, en hadden wij Belgische jongeren meteen onze eigen ‘Smells like teen spirit’ en met ‘Worst case scenario’ onze Belgische ‘Nevermind’. Net zoals Nirvana enkele jaren voordien een aardverschuiving had veroorzaakt in het internationale muzieklandschap, woelde dEUS de verontreinigde Belgische muziekbodem grondig om. The Scabs, The Radios, Soulsister, Vaya Con Dios en De Kreuners werden bij het KGA in het containerpark gedumpt; Nieuwe Helden als Nemo, Moondog Jr., Kiss My Jazz, Die Anarchistische Abendunterhaltung, K’s Choice, The Sands, Betty Goes Green, The Romans, Ashbury Faith, Evil Superstars, Mad Dog Loose, Channel Zero, Metal Molly, Soulwax, Dildo Warheads, Gorki, De Mens, Noordkaap en De Vele Anderen werden omarmd en lieten zich maar al te graag meezuigen in het kielzog van Moederschip dEUS.

Maar ook de hype voorafgaand aan de release van ‘In a bar under the sea’ gonsde de voorbije dagen door mijn hoofd. Die hype begon al maanden op voorhand met de release van de tegenstrijdige reacties uitlokkende, vreemde EP ‘Theme from turnpike’; een flop volgens de afvalligen, briljant volgens de believers waartoe ik mezelf rekende. Het was ook één van de weinige keren dat ik geweten heb dat een EP besproken werd in de CD rubriek van Humo (de eerste dEUS EP ’Zea’ werd jaren voordien overigens ook gerecenseerd). In ieder geval werd de Halse Doctor Vinyl op de releasedag van ’In a bar under the sea’ die vrijdag ergens in september 1996 overrompeld. Iedereen kon niet vlug genoeg zijn exemplaar hebben. Het gevolg was dat de plaat als vanzelf in zowat ieders eindejaarslijstje van 1996 bovenaan prijkte. Een scenario dat zich met de release van ‘The ideal crash’ in 1999 nog eens herhaalde.

Om maar te zeggen: dEUS was wel degelijk gOD in de jaren ‘90 en vandaar dat het maar niet meer dan normaal is dat het toch nog altijd gaat kriebelen bij de gemiddelde 34jarige als er een nieuwe dEUS plaat aangekondigd wordt. Ook al viel de vorige plaat me zwaar tegen en ook al is het merendeel van mijn cd aankopen sinds het begin van het nieuwe millennium dan geëvolueerd naar rootsmuziek; een nieuwe dEUS release is ook voor mij nog steeds een evenement.

Niet dat de plaatselijke platenwinkel nu nog overrompeld wordt. Die tijden zijn jammer genoeg voorbij. Iedereen heeft de gelekte versie immers al een paar weken op zijn pc staan, en zij die zich een fysiek exemplaar zullen aanschaffen, wachten wel tot de wintersolden begin volgend jaar, wanneer de overstock tegen een dumpprijs in de Mediamarkt zal liggen. Toch wou ik bewust nog niets van de nieuwe plaat gehoord hebben. Ik beluisterde de plaat zelfs niet op de 3voor12 luisterpaal, noch op de Heineken site. Ik heb tenslotte genoeg platen liggen om te beluisteren; ik hoef niet persé platen weken of maanden voor de release te beluisteren. Waar heb je anders die platencollectie voor? Nieuwe platen kunnen wat mij betreft wel wachten tot de releasedag. Aan een nieuwe, belangrijke plaat beluisteren gaat dan ook altijd een heus ritueel vooraf. De omstandigheden moeten perfect zijn, anders begin ik er niet aan. Er moet rust zijn in huis, er mogen geen onverwachte, ongelegen telefoons komen, ik schenk mezelf eerst een ijskoude Coca-Cola van een goed jaar in, en ik zet me op m’n gemak in de zetel; tekstboekje in de aanslag. Zo ook gisteravond nadat mijn madam was thuis gekomen met mijn exemplaar van ‘Vantage point’.

‘Proficiat, het is een meesterwerk’, las ik vorige dinsdag nog op de Humo cover. “Jaja, het zal wel zijn; dat zeggen die van Humo bij iedere nieuwe dEUS-release”, dacht ik bij mezelf. Maar kijk, inmiddels staat ‘Vantage point’ hier voor de zoveelste keer op en moet ik die van Humo bijtreden. ’Vantage point’ is inderdaad een verbluffend, superieur meesterwerk en wellicht de beste dEUS plaat ooit. Jazeker, alle songs zijn alweer veelgelaagd, maar toch klinkt de plaat in tegenstelling tot zijn dichtgeplamuurde, vermoeiende, nerveuze voorganger, eerder als een lust voor het oor dankzij de schitterende open produktie. Ik begrijp dan ook de meeste recensenten niet die beweren dat deze plaat meerdere luisterbeurten nodig heeft. Vanaf de eerste beluistering was ik meteen in de ban van de plaat. ‘When she comes down’ is dan ook een gedroomde openingstrack; de perfecte song die uitnodigt om ook de rest van de plaat te beluisteren quoi. Wat volgt is de ene Wereldsong na de andere. Inclusief het funky ‘The archticect’, dat buiten een strak radioformat en binnen het concept van de plaat wél uitstekend werkt én en passant ‘Kiss’ van Prince in herinnering roept. Zinderende adrenalineshots als ‘Oh your God’, ’Favourite game’ en ’Is a robot’ zijn het soort songs waar de groep de hele vorige
plaat geforceerd en tevergeefs naar zocht. En ook met meer complentatieve songs als het bloedgeile, sexy ’Eternal woman’ en het ingetogen ’Smokers reflect’ laat de groep een verpletterende indruk na. Maar dé onbetwistbare hoogtepunten van ‘Vantage point’ zijn het van suspense zinderende ‘Slow’ en het ronduit magistrale ‘The vanishing of Maria Schneider’ waarin Tom Barman en Elbow zanger Guy Garvey de song richting sterrenfirmament croonen. Het resultaat is absolute perfectie, waarna de ontlading volgt in ‘Popular culture’; een glorieuze hymne waarmee ‘Vantage point’ waardig afgesloten wordt. Een hymne ook, die erom vraagt om tijdens de komende zomerfestivals door duizenden kelen massaal te worden meegezongen. Kiekenvlees gegarandeerd. ‘Vantage point’ is meer dan iedere vorige dEUS release een plaat met internationale uitstraling; een plaat die moeiteloos de verzamelde recente releases van The Raconteurs, REM, The Gutter Twins, Nick Cave & The Bad Seeds en andere grote namen overklast. Hoewel de verleiding groot is, is het nog wat vroeg om ‘plaat van het jaar’ te roepen. Feit is wel dat dEUS met ’Vantage point’ onder de arm definitief te groot geworden is voor België. *****