Rijp voor de psychiatrie

MICHELLE SHOCKED – Short sharp shocked

Enkele weken geleden leek september nog zo ver weg. Mijn verlangen naar september was groot, want in september zou de rust terugkeren. Maar de rust keerde in deze eerste week van september nog niet terug. De passage van enkele orkanen in mijn hoofd liet dat niet toe. Eerder deze week had ik een afspraak met mijn psychiater en hij wist op subtiele wijze door te dringen tot het oog van de storm in mijn hoofd. Eindelijk kwamen we, na 6 jaar therapie inmiddels, bij de kern, de dieper liggende oorzaak van mijn probleem. Zes jaar van intense gesprekken hebben begin deze week eindelijk tot een doorbraak geleid. Na afloop voelde ik me opgelucht en bevrijd. Bevrijd van de spreekwoordelijk gewichten die ik tijdens dat cruciale gesprek van me afschudde. Bevrijd omdat eindelijk de woordenstroom alle barricades, blokkades en dammen in mijn hoofd wist te doorbreken. Ik sprak vrijuit, liet alle gedachten vrij en mijn psychiater noteerde ondertussen alles als een bezetene. Hij raakte zo gefascineerd door mijn verhalen dat hij niet doorhad dat hij bijna op zijn bureau schreef in plaats van op zijn blad papier. Gisteren had ik dan een afspraak bij mijn psychologe en zij haakte verder in op die verhalen. Achteraf kon ook zij haar enthousiasme over deze doorbraak niet meer bedwingen en ze zei dat ik me nu at the crossroads bevind. Om tot die crossroads te komen, heb ik een zes jaar lange weg afgelegd. Nu sta ik op het punt de weg naar de genezing te bewandelen. Ze waarschuwde me dat ook die weg lang en vol hindernissen zal zijn en dat het einde van die weg ook wel eens 5 of 6 jaar verder zou kunnen liggen. Maar die wetenschap dat er aan het einde van die weg überhaupt genezing te wachten ligt, geeft me tenminste moed. Temeer dat ze me tussendoor ook toevertrouwde dat ik wel over een zeer sterke psyche moet beschikken. Velen zouden in mijn geval de strijd immers al lang opgegeven hebben en in de psychiatrie beland zijn. Niet dat ik mezelf daardoor nu zo’n held vind. Ik voel me eerder opgelucht met de wetenschap dat ik jaren van psychologische terreur goed doorgekomen ben. Ik zie mijn ongeval in maart 2002 nu ook helemaal anders dan voordien. Die bijna fatale val in de Ardennen heeft eigenlijk mijn leven gered, besef ik nu. Het heeft sluimerende en kankerende angsten, die diep in mijn hoofd verscholen zaten, omgewoeld en aan de oppervlakte gebracht. Die angsten hebben me de laatste 6 jaren de diepste krochten van de hel laten zien, maar eindelijk vond ik dankzij die val de deur om die angsten te uiten. Tot voor kort vond ik die val nog een onevenwichtige straf voor mijn wandaden in het verleden. Maar nu besef ik dat die val geen straf was; het was verdorie een Verlossing! God heeft me achteraf beschouwd niet gestraft; hij heeft me beloond. Hij heeft me dankzij die val gevrijwaard van de psychiatrie. Die levensbedreigende val was de sleutel om die hardnekkig klemmende deur in mijn hoofd te openen.

Dan heeft Karen Michelle Johnston, beter gekend als Michelle Shocked heel wat minder geluk gehad. Zij belandde in 1984 op haar 22ste tot twee keer toe voor een korte periode in een psychiatrische instelling. Niet verwonderlijk als je er haar onwaarschijnlijke levenswandel op naleest. Haar ouders scheidden toen ze 3 was. Ze leefde in haar kindertijd bij haar oerconservatieve moeder en stiefvader; een beroepsmilitair die zich na zijn diensttijd in Vietnam bekeerde tot het mormonisme. Door het beroep van haar stiefvader verhuisde Shocked in haar jeugd van de ene plek naar de andere in de Verenigde Staten en daarbuiten. Ze voelde zich nergens thuis, rebelleerde tegen het geloof van haar moeder en stiefvader, en toen ze op haar 16de naar aanleiding van het pensioen van haar stiefvader met haar ouders uiteindelijk naar haar thuishaven Gilmer in Texas terugkeerde, greep ze de kans om weg te lopen van huis. Ze trok naar Dallas om daar bij haar progressief denkende vader te gaan wonen. Hij moedigde Michelle en haar jongere broer Max Johnston (later lid van Uncle Tupelo, Wilco en nu The Gourds) aan om hun muzikale talenten te ontplooien en hij kocht voor Michelle een akoestische gitaar, ging met haar naar de lokale blues- en folk concerten en liet haar zijn platencollectie ontdekken. Michelle raakte gefascineerd door de muziek van Townes Van Zandt, Guy Clark, Jerry Jeff Walker, Leadbelly en Lightnin’ Hopkins en begon zelf songs te schrijven. Na haar studies verliet ze Texas op haar 21ste en verhuisde ze naar San Fransisco waar ze als straatmuzikante leefde en in kraakpanden woonde. Daardoor kwam ze met de lokale hardcore- en punkscene in contact, hetgeen haar manier van songschrijven en haar politieke denken enorm zou beïnvloeden. Ze werd tijdens een tegen de Democraten gerichte betoging gearresteerd en in die periode belandde ze ook een eerste keer gedurende drie dagen in een psychiatrisch hospitaal. Geïntimideerd door een politie patrouille die haar in de gaten hield en in het nauw dreef, sloeg ze in paniek op de vlucht. Bij haar arrestatie was ze zo verlamd door angst dat ze haar eigen naam niet meer wist, waarop de politie haar naar een psychiatrisch hospitaal bracht. Drie dagen later belde ze haar vader die haar terug mee naar Dallas nam. In Dallas hernam Shocked haar wilde levensstijl als kraakster, straatmuzikante en politiek activiste, waardoor ze opnieuw tijdens een tegen de Republikeinen gerichte betoging gearresteerd werd. Vrienden waarschuwden haar moeder, die haar liet opnemen in een psychiatrische instelling waar ze gedurende een maand behandeld werd voor schizofrenie en paranoia. Hierna verhuisde Shocked in november 1984 naar New York City waar ze opnieuw in kraakpanden leefde. In New York raakte ze zo gedesillusioneerd door de toen heersende Amerikaanse politieke situatie dat ze besloot om naar Europa te trekken. Ze woonde een tijdje in Amsterdamse kraakpanden en trok vervolgens naar Italië waar ze in een “women’s separatist” commune terechtkwam nadat ze verkracht was geweest. Nadat ze vanwege haar moeilijke karakter ook uit die commune geschopt werd, keerde ze begin 1986 naar Texas terug. Een cruciaal moment in haar leven, want toen ze als vrijwilligster op het Kerrville Folk Festival ging werken, werd ze op een avond, terwijl ze op de festivalcamping haar eigen liedjes speelde, opgemerkt door producer Pete Lawrence van het Engelse indie label Cooking vinyl. Hij nam haar liedjes op met zijn walkman en bracht die bootleg even later uit als ‘The Texas campfire tapes’ op zijn Cooking Vinyl label. De rest is geschiedenis: De bootleg sloeg aan en werd begin 1987 een nummer één hit in Engeland. Shocked was zich echter niet bewust van dat succes. Op datzelfde moment leefde ze immers alweer als kraakster in downtown New York. Ze kreeg een brief waarin ze tot haar grote verbazing las dat ze een nummer één plaat had in Engeland. Daarop verhuisde Michelle Shocked naar Londen, waar ze een tijdje in een boothuis op de Thames ging wonen. November 1987 werd ze gecontacteerd door platenlabel Mercury/Polygram Records dat haar een platencontract voor de neus schoof. Maar Michelle Shocked zou Michelle Shocked niet zijn mocht ze ook daar niet eigenwijs op reageren, en in plaats van enthousiast het contract te ondertekenen, sleepte ze na zware onderhandelingen een deal uit de brand waardoor in haar contract gestipuleerd werd dat zij 10 jaar later eigenares zou worden van al haar opnames voor Mercury. Begin 1988 weigerde ze ook een cheque van 130.000 dollar voor de opnames van haar eigenlijke debuutalbum ‘Short sharp shocked’ omdat ze dat bedrag veel te hoog vond. Ze vond dat ze met 50.000 dollar ruimschoots toekwam en dat het label het resterende geld beter kon besteden aan andere getalenteerde beginnende muzikanten. De titel voor het album had Shocked overigens ontleend van Billy Bragg, met wie ze enkelen maanden voor de release intensief had opgetreden, en komt uit diens song ‘It says here’ uit 1984: “And it says here that we can only stop the rot / With a large dose of Law and Order / And a touch of the short sharp shock.” Als hoesfoto gebruikte ze de foto die genomen werd van haar arrestatie tijdens de hoger vermelde anti Democraten betoging in San Fransisco. Maar toen ‘Short sharp shocked’ dan verscheen, veroorzaakte dat lichte opschudding bij punkgroep Chaos UK. Niet alleen had Chaos UK in 1984 een LP uitgebracht met quasi dezelfde titel (‘Short sharp shock’), maar ook de hoes van het album van Michelle Shocked leek als twee druppels water op de hoes van diezelfde LP van Chaos UK. Toeval? Wellicht niet, als je bedenkt dat Michelle Shocked begin jaren ’80 in de hardcore / punkscene van San Fransisco rondhing. Chaos UK pakte op zijn beurt Michel Shocked dan maar terug door zijn LP uit 1989 met de titel ‘The chipping sodbury bonfire tapes’ te bedenken.

Ik ontdekte Michelle Shocked overigens pas in 2002 met de dubbelaar ‘Deep natural’; een vreemde, intrigerende plaat die me benieuwd maakte naar haar vroegere werk. Ik wilde me haar klassieker ‘Short sharp shocked’ aanschaffen, maar die bleek niet meer verkrijgbaar. Tot Shocked het album een jaar later, eind 2003, heruitbracht op haar eigen Mighty Sound label. Ik kocht die reissue meteen en sindsdien groeide de plaat uit tot één van mijn favoriete rootsplaten aller tijden en staat daarom nu, zij het veel te laag, op nr. 92 van mijn album top 100. Niets aan de plaat verraadt bovendien dat het een plaat is uit de plastieken jaren ’80, hetgeen al een hele prestatie op zich is. Dat tijdloze karakter maakt dat ’Short sharp shocked’ sowieso één van de allerbeste platen uit de jaren ’80 is. Tot mijn grote verbazing herkende ik tijdens de eerste beluistering meteen het nummer ‘Anchorage’; een song die ik vroeger veel had gehoord op Studio Brussel en die ik zelfs al jaren bezat in een unplugged versie op de eerste compilatie cd ’2 meter sessies volume 1’ van het radioprogramma ‘2 meter’ van Jan Douwe Kroeske. In ‘Anchorage’ mijmert Shocked overigens over haar naar Anchorage uitgeweken oude jeugdvriendin Kelli Bingham, die ze leerde kennen toen ze tijdens haar studies werkte als telegrafiste en waarmee ze na de werkuren geregeld het nachtleven indook. Toen Michelle Shocked in 1992 ging trouwen, deed ze via MTV een oproep naar Kelli om naar haar huwelijk te komen, want ze was Kelli haar adres in Anchorage kwijt geraakt. Dergelijke mooie verhalen zijn vandaag in het Facebook tijdperk jammer genoeg haast niet meer mogelijk. Maar ’Short sharp shocked’ heeft gelukkig veel meer te bieden dan die wereldhit. Zo vormen ‘(Making the run to) Gladewater’, ‘Memories of East Texas’ en ‘V.F.D.’ een indrukwekkende autobiografische trilogie waarin Michelle Shocked weemoedig terugblikt naar de weinige mooie momenten van geluk tijdens haar jeugd in haar thuishaven. Haar manier van storytelling en haar folk en countryblues aanpak verraden hierin overduidelijk de invloed van Guy Clark en Townes Van Zandt. Net als je na andere wondermooie, betoverende roots songs als ‘If love was a train’ en ‘Black widow’ denkt een wondermooie rootsplaat gehoord te hebben, is daar dan plots het heftig afsluitende punkrocknummer ‘Fog town’; een song die Shocked samen met haar vriend van hardcore groep MCD vol schreeuwt. Een song waar je het koud van krijgt, want hierin schetst Shocked haar niet al te fraaie levensomstandigheden tijdens haar periode in de hardcore scene en krakersbeweging in San Fransisco. Maar mijn favoriete song op ‘Short sharp shocked’ is de Jean Ritchie cover ‘The L&N don’t stop here anymore’. Niet zomaar een cover overigens, want de tekst van het nummer is Michelle Shocked op het lijf geschreven en ze zet het nummer dan ook moeiteloos naar haar hand. Haar versie klinkt overigens stukken overtuigender dan de versie op ’Unearthed’ van Johnny Cash. Luister maar:

http://static.boomp3.com/player.swf?song=c0o9ap9yf_s
Boomp3.com

En hier is de clip van wereldhit ‘Anchorage’; een song die me helemaal terugvoert naar de sfeer van 1988. Studio Brussel braakte in die periode haast niets anders dan dit soort songs. Heerlijke tijd vond ik dat.